Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΩΝ ΚΟΡΟΝΟΟΜΟΛΟΓΩΝ

Η έκδοση κορωνοομολόγων δεν ευδοκίμησε στο τελευταίο Γιούρογκρουπ εξαιτίας της σθεναρής αντίστασης των βόρειων χωρών που βλέπουν με καχυποψία αν όχι απαξίωση το ιδιότυπο αυτό χρηματοδοτικό εργαλείο. Οι μπαρουτοκαπνισμένοι στην ύφεση, την ανεργία και την έλλειψη προοπτικής πολίτες του νότου λαμβάνουν τέτοια μηνύματα ως επιβεβαίωση της συχνά υπονοούμενης εξάρτησής τους από τις πλουσιότερες χώρες με ανεπίσημο ηγέτη τους τη Γερμανία. Η απόφαση για χρησιμοποίηση του ESM ως μηχανισμού ενίσχυσης κρατών για την αντιμετώπιση του κορωνοιού προκαλεί εκνευρισμό καθώς αυτός ο θεσμός επέβαλε εκ μέρους της ευρωζώνης προγράμματα λιτότητας στις ασθμαίνουσες περιφερειακές οικονομίες πριν από μία δεκαετία.

Οι αντιρρήσεις του σκληρού πυρήνα στην έκδοση κοινού χρέους ερμηνεύονται ως απροθυμία ανάληψης κοινής ευθύνης για τις υποχρεώσεις σπάταλων κυβερνήσεων με κακή προϊστορία τήρησης υποσχέσεων. Είναι μικρό το κίνητρο για μία χώρα π.χ. σαν την Ολλανδία να προχωρήσει σε μία τέτοια κίνηση όταν η ίδια έχει εξαιρετικά δημοσιονομικά δεδομένα (λιγότερο από 50% χρέος προς ΑΕΠ και πλεονασματικός προϋπολογισμός) ενώ ήδη καρπώνεται σημαντικά οφέλη από την ύπαρξη της Ευρωζώνης. Η ανάγκη για βαθύτερη ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν αρκεί σίγουρα ως αυτόνομο κίνητρο για μία σειρά αιτιών.

Η γοητεία των κορωνοομολόγων βρίσκεται περισσότερο στο συμβολισμό τους και λιγότερο στα πραγματικά χρηματοοικονομικά πλεονεκτήματα που επιφέρουν. Οπωσδήποτε η έκδοση ομολόγων από την Ευρωζώνη ή την ΕΕ θα έδινε ένα μήνυμα ισχυρότερης ενοποίησης και θα ενδυνάμωνε την πιστοληπτική ικανότητα των αδύναμων χωρών. Πίσω από αυτόν τον αγνό σκοπό ωστόσο υφέρπεται ένας μεγάλος κίνδυνος για το ευρώ μέσω της πιθανής υποβάθμισης του αξιόχρεου των υγιέστερων δημοσιονομικά χωρών. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζουν καλά οι αγορές αλλά διαφεύγει συχνά της ευρείας αντίληψης. Η υστεροβουλία ορισμένων ηγετών του νότου εντοπίζεται στην προσπάθεια εκμετάλλευσης της υφιστάμενης κρίσης για τη βελτίωση ολόκληρου του προφίλ χρέους των χωρών τους και όχι μόνο εκείνου του κομματιού που θα προοριστεί για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του ιού. Το κατά πόσον αυτή η ιδιότυπη ανταλλαγή αξιόχρεου είναι σωστή ή όχι δεν πρέπει να επισκιάζει το γεγονός ότι είναι μία απόφαση η οποία δεν πρέπει να ληφθεί σε κλίμα ιδιάζοντος πανικού όταν το τίμημα μάλιστα είναι η ακεραιότητα του κοινού νομίσματος.

Οι κήνσορες του ευρωπαϊσμού δεν χάνουν την ευκαιρία να διαλαλήσουν ότι αυτή η κρίση είναι μία ευκαιρία για την εμβάθυνση των θεσμών της Ευρώπης προσθέτοντας το γνωστό επιχείρημα ότι μέχρι σήμερα η Ευρώπη βγήκε από τις κρίσεις πάντα δυνατότερη. Στην πραγματικότητα ωστόσο η βορειοευρωπαική δυσθυμία στο θέμα της κοινής αντιμετώπισης έχει ρίζες που εντοπίζονται σε πολιτικές και γεγονότα προηγούμενων αιώνων και κάθε άλλο παρά βεντέτα έναντι του φτωχού νότου είναι. Αποτελεί κοινή πεποίθηση ωστόσο ότι το ευρώ έχει ωφελήσει αυτές τις χώρες περισσότερο συγκριτικά κυρίως στο αναπτυξιακό κομμάτι. Το κυριότερο όφελος για τις πιο αδύναμες χώρες που εντοπίζεται στη σταθερότητα του νομίσματος και του πληθωρισμού είναι δύσκολο να αποτιμηθεί από τους λαούς και κυρίως από τους νέους για τους οποίους δεν υπάρχει ενεργός μνήμη.

Η εφαρμογή των κορωνοομόλογων είναι πολυδιάστατα προβληματική αφού εφάπτεται σε ζητήματα συνταγματικά, θεσμικά, κοινοβουλευτικά και τεχνικά τα οποία δεν επιλύονται άμεσα. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι από τη στιγμή που η εκδοτική αρχή θα είναι η Ευρωζώνη τα ομόλογα θα λάβουν υψηλή πιστοληπτική αξιολόγηση μόνο εάν υπάρχουν οι ανάλογες εγγυήσεις. Αυτό στην πιο παραδοσιακή του μορφή θα επέβαλε μία μεταφορά πλούτου και πιστώσεων από τα μέλη κράτη σε ένα κεντρικό ταμείο της ΕΕ το οποίο ωστόσο θα αποτελεί οργανικό κομμάτι του κεντρικού προϋπολογισμού. Επειδή ωστόσο τέτοια διαθέσιμα προφανώς δεν υπάρχουν η μόνη ρεαλιστική επιλογή εντοπίζεται στην καθιέρωση μόνιμων καθηκόντων φορολόγησης από την ΕΕ απευθείας στους πολίτες παρακάμπτοντας τους ισολογισμούς των κρατών μελών. Αυτή η εξέλιξη θα έδινε τις απαραίτητες εγγυήσεις στις αγορές ώστε να δανείσουν φτηνά την Ευρώπη χωρίς να απαιτείται η επέμβαση της ΕΚΤ η οποία θα έπρεπε διαφορετικά να αγοράζει κορωνομόλογα κάθε φορά που η αξία τους θα έπεφτε λόγω αμφισβήτησης του αξιόχρεου.

Μία τέτοια λύση θα απαιτούσε μία ριζική αναδιάρθρωση της διοικητικής δομής της ΕΕ κάτι πολύ χρονοβόρο ακόμα και αν δε λάβει κανείς υπόψιν τα συνταγματικά ζητήματα που αναπόφευκτα θα εγερθούν σε πολλά κοινοβούλια. Το επιχείρημα όσων αντιτίθενται είναι ότι υπάρχουν καλύτερα εργαλεία όπως ο ESM ο οποίος είναι σχεδιασμένος για μία κρίση ενός κράτους μέλους. Ο ESM μπορεί να γίνει αντιληπτός σαν ένα ανεξάρτητο υπερεθνικό όργανο το οποίο χρηματοδοτείται εν μέρει από τα κράτη αλλά κυρίως από τις αγορές. Το κεφάλαιο που έχει κατατεθεί (περίπου 80 δις) λειτουργεί σαν εγγύηση ώστε να μπορεί ο ESM να δανείζεται με πολύ χαμηλά επιτόκια και με τη σειρά του να προσφέρει προγράμματα στήριξης σε χώρες που έχουν ανάγκη (διακρατεί για παράδειγμα το μεγαλύτερο μέρος του ελληνικού χρέους). Είναι σημαντικό να τονιστεί εδώ ότι αν ποτέ ο ESM αθετούσε τις υποχρεώσεις του οι επενδυτές θα χάνανε τα χρήματα τους ακριβώς όπως θα γινόταν στην περίπτωση μίας χώρας που χρεοκοπούσε.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση ωστόσο τα κράτη μέλη του ESM θα επηρεάζονταν ελάχιστα ανησυχώντας μόνο για το αρχικό κεφάλαιο κατάθεσης. Αναδεικνύεται έτσι η δημοφιλία χρήσης τέτοιων οχημάτων για τις «λιτές χώρες» της Ένωσης, αφού αποτελούν ένα νοικοκυρεμένο τρόπο άσκησης αλληλεγγύης θωρακίζοντας παράλληλα τις οικονομίες τους από περαιτέρω έκθεση. Η σκληρή αλήθεια είναι ότι όπως και με άλλα θέματα (κοινός προϋπολογισμός, εγγύηση τραπεζικών καταθέσεων, φορολογική πολιτική) που απαιτούν περισσότερη Ευρώπη τα κράτη μέλη του βορρά εμφορούνται από έναν άτεγκτο νομικισμό, αφού σε αντίθεση με το κοινό νόμισμα και την εναρμονισμένη νομοθεσία στο παρελθόν ελάχιστα είναι τα ελκυστικά για αυτά στοιχεία.

Σε ιδιωτικές συζητήσεις ακόμα και οι πιο σκληροί συνομιλητές αυτού του κλαμπ παραδέχονται ότι η προσδοκώμενη δημοσιονομική ένωση θα πραγματοποιηθεί και όλα αυτά τα διλήμματα θα αποτελούν παρελθόν. Για να συμβεί ωστόσο αυτό θα πρέπει να συντελεστεί μία υπαρξιακή αλλαγή στην νοοτροπία με την οποία οι χώρες του νότου προσεγγίζουν την οικονομική διαχείριση. Η έλλειψη αυτής της σύγκλισης είναι ο πραγματικός λόγος για τον οποίο τα κορωνομόλογα δεν πρόκειται να εφαρμοστούν σε αυτήν τη φάση ανεξαρτήτως του βάθους της πανδημίας. Η χρήση διαθέσιμων εργαλείων είναι η μόνη ρεαλιστική επιλογή. Το μομέντουμ της πανδημίας δεν πρέπει να αναλωθεί στην παροχή μίας μεμονωμένης χρηματοδοτικής βοήθειας αλλά να γίνει η αρχή ενός διαλόγου για την πραγμάτωση της κοινής δημοσιονομικής πορείας.